Van hakken naar snappen – de overgang van technisch lezen naar leesbegrip

Wanneer kinderen in groep 3 leren lezen, ligt de nadruk in het begin vaak op het technische gedeelte: letters koppelen aan klanken, woorden vormen, en korte zinnen lezen. Dat is een intensieve fase waarin leerlingen stap voor stap leren “ontcijferen” wat er op papier staat, het technisch lezen. Maar ergens halverwege het schooljaar komt er een belangrijk keerpunt: lezen gaat niet meer alleen over wat er staat, maar ook over wat het betekent. Dat is het moment waarop begrijpend lezen zijn intrede doet,  en die overgang is cruciaal voor het verdere leesplezier én leerbegrip van een kind.

Van klank naar leesbegrip

In de eerste maanden van groep 3 zijn kinderen vooral bezig met het automatiseren van klanken. Het lezen van woorden als boom, huis of kat kost concentratie en energie. Daardoor is er vaak nog weinig ruimte om na te denken over de inhoud. Toch is het goed om al vroeg te laten zien dat lezen altijd ergens over gáát. Een kind dat begrijpt dat woorden samen een verhaal of boodschap vormen, leert van begin aff aan dat lezen niet alleen technisch, maar ook betekenisvol is.

Leerkrachten kunnen dit stimuleren door regelmatig stil te staan bij de betekenis van wat er gelezen is. Na een korte zin of een verhaaltje kun je samen praten: “Wat is er net gebeurd?” of “Wie deed dat?” Zo leer je kinderen al spelenderwijs dat lezen ook denken is.

De rol van voorlezen en praten

Voorlezen blijft in deze fase een krachtig hulpmiddel. Terwijl het technisch lezen nog in ontwikkeling is, kunnen kinderen via luisteren al veel leren over inhoud, structuur en emoties in verhalen. Door tijdens het voorlezen vragen te stellen (zoals “Waarom denk je dat hij dat deed?” of “Hoe zou jij je voelen als dat gebeurde?”) help je kinderen verbanden te leggen. Begrijpend luisteren is namelijk de voorloper van begrijpend lezen: wat een kind mondeling begrijpt, zal het later ook gemakkelijker in tekst herkennen.

Vaardigheden die in groep 3 worden versterkt

In groep 3 groeit het leesonderwijs van losse letters naar levendige verhalen, en dat brengt een reeks vaardigheden met zich mee die zowel het technisch als begrijpend lezen en leesbegrip ondersteunen. Allereerst ontwikkelen kinderen hun woordenschat: hoe meer woorden ze kennen, hoe beter ze zinnen begrijpen en betekenissen kunnen afleiden. Ook werken ze aan taalbewustzijn, ze leren nadenken over woorden, zinsdelen en klanken, en ontdekken dat taal regels en patronen heeft.

Daarnaast komt luistervaardigheid aan bod. Door aandachtig te luisteren naar verhalen of uitleg leren kinderen informatie vasthouden en verbanden leggen. Dit is een belangrijke voorwaarde om later teksten te kunnen doorgronden. Een andere vaardigheid die zich ontwikkelt, is visuele geletterdheid: kinderen leren informatie uit illustraties halen en koppelen aan wat ze lezen. Tot slot groeit hun denkbegrip,  ze leren voorspellen, redeneren, vergelijken en conclusies trekken.

Deze vaardigheden versterken elkaar voortdurend. Wanneer een kind nieuwe woorden begrijpt, kan het complexere verhalen volgen; als het leert luisteren naar details, zal het diezelfde aandacht later bij het lezen toepassen. Zo ontstaat een stevig fundament voor begrijpend lezen in de hogere groepen.

Stapjes naar zelfstandig leesbegrip

Rond de tweede helft van groep 3 wordt het technisch lezen steeds vloeiender. Dat is hét moment om de eerste eenvoudige begrijpend-leesstrategieën te introduceren. Denk aan voorspellen (“Waar zou dit verhaal over gaan?”), controleren (“Klopt dat wat ik dacht?”) en samenvatten (“Wat gebeurde er aan het eind?”). Dit zijn vaardigheden die ook op de toetsen van IEP, Dia, Boom en LiB terugkomen.

Het gaat er niet om dat kinderen deze strategieën kunnen benoemen, maar dat ze leren nadenken tijdens het lezen. Korte teksten, duidelijke illustraties en herkenbare thema’s helpen daarbij. Bijvoorbeeld:  een verhaal over een verdwaalde kat, een recept voor pannenkoeken of een brief aan oma, teksten die aansluiten bij hun belevingswereld.

Van lezen naar beleven

De overgang van technisch naar begrijpend lezen is geen strak moment op de kalender, maar een geleidelijk proces. Het vraagt van leerkrachten en ouders om alert te blijven: is een kind nog bezig met hakken, of begint het al te snappen? Zodra kinderen merken dat lezen hen iets vertelt, iets leert of iets laat voelen, groeit hun motivatie vanzelf.

Begrijpend lezen begint dus niet pas in groep 4. Het begint al in groep 3 – op het moment dat een kind niet alleen de woorden kan lezen, maar ze ook wil begrijpen. En dat is het mooiste moment in de leesontwikkeling: wanneer de wereld van letters verandert in de wereld van verhalen.